Αναμφίβολα, ένα από τα πιο συζητημένα θέματα είναι η ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο. Η δυνατότητα να περιηγείται κάποιος στο διαδίκτυο χωρίς να συλλέγονται τα προσωπικά του δεδομένα. Ακούγεται τόσο απλό, αλλά γιατί είναι τόσο δύσκολο; Η απάντηση είναι εξαιρετικά εύκολη. Πριν όμως λύσουμε την παραπάνω απορία θα κάνω μια μικρή εισαγωγή. Όλα ξεκίνησαν από την τρομοκρατική ενέργεια της 9/11, όπου ο τότε πρόεδρος G. Bush έδωσε άδεια να παρακολουθούνται οι επικοινωνίες των τρομοκρατικών οργανώσεων, συνεπώς και των μελών τους, για να αποτραπούν μελλοντικά χτυπήματα. Πριν το 2001, ελάχιστες υπηρεσίες είχαν το λεγόμενο “Terms of Service” ή “Privacy Policy“, που ουσιαστικά όριζαν τους κανόνες χρήσης των υπηρεσιών τους. Συνήθως οι εταιρείες δήλωναν πως χρησιμοποιούσαν ανώνυμα δεδομένα, όμως ήταν αδύνατο να εντοπίσουν την πηγή, τον υπολογιστή που τα δημιούργησε. Από το 2002 και μετά αυτό άλλαξε δραστικά, αφού οι περισσότερες υπηρεσίες χρησιμοποιούσαν cookies με περισσότερη ελευθερία πάνω στα προσωπικά δεδομένα. Σε αυτό βοήθησε σημαντικά το νομοσχέδιο που υπέγραψε ο Bush. Πως, όμως, θα καταλάβεις αν κάποιος είναι τρομοκράτης; Θα πρέπει να παρακολουθήσεις έναν αριθμό ανθρώπων και να αποφασίσεις ποιοι έχουν απειλητικές διαθέσεις και ποιοι όχι. Είναι πολύ απλό. Θα σου το πει ο ίδιος μέσα από το Facebook, το Google, το YouTube, το Twitter, το Gmail και ότι άλλο ηλεκτρονικό λογαριασμό διαθέτει. Είναι τρομακτικά εύκολο να μάθεις πληροφορίες για τον οποιοδήποτε, πληροφορίες που έχει δημοσιεύει ο ίδιος, χωρίς να είσαι κάποιος κυβερνητικός υπάλληλος ή κατάσκοπος. Τότε τι την χρειαζόμαστε την ιδιωτικότητα; Όλοι δημοσιεύουμε αβέρτα κάθε λεπτομέρεια της ζωής μας, είναι κάτι σαν κοινωνικό στάνταρ. Δεν είναι έτσι ακριβώς.
Ένα cookie περιέχει έναν σειριακό αριθμό που είναι συνδεδεμένο με μια βάση δεδομένων. Όταν κάποιος διαβάσει το cookie, δεν μπορεί να μάθει σε ποιον αντιστοιχεί, παρά μόνο αν έχει την βάση δεδομένων. Είναι κάτι σαν το ΑΦΜ. Αν δείτε το ΑΦΜ κάποιου, εκ πρώτης όψεως δεν μπορείτε να μάθετε σε ποιον ανήκει. Αν όμως έχετε πρόσβαση στην βάση δεδομένων του υπουργείου οικονομικών μπορείτε να μάθετε τα πάντα. Έτσι, όταν κάποιος έχει μια βάση δεδομένων με εκατομμύρια ανθρώπους και αποθηκεύει τα προσωπικά στοιχεία του καθενός, αυτό πρόκειται για ένα χρυσωρυχείο. Μπορεί να μην φαίνεται η σύνδεση εξ αρχής, για αυτό θα δώσω για ένα παράδειγμα. Πριν από μερικά χρόνια, στην Μινεάπολις ένας πατέρας μπήκε οργισμένος σε ένα κατάστημα Target, επειδή η κόρη του είχε λάβει κουπόνια για βρεφικά είδη. Ο πατέρας κατηγόρησε την αλυσίδα καταστημάτων ότι ωθούσε την κόρη του να γίνει μητέρα σε μικρή ηλικία. Η πραγματικότητα ήταν ότι η κόρη ήταν ήδη έγκυος και κοιτούσε για βρεφικά είδη στην ιστοσελίδα του Target, οπότε το σύστημα έκανε την σύνδεση και δόθηκε εντολή να σταλούν τα αντίστοιχα κουπόνια. Για να απαντήσω στο ερώτημα που έθεσα στην αρχή, γιατί οι εταιρείες δεν σταματούν απλά την καταγραφή, θα σας πω το εξής. Τι εμπορεύεται το Facebook, ή το LinkedIn ή το YouTube ή κάθε ηλεκτρονική υπηρεσία που προσφέρει τα προϊόντα της δωρεάν; Ανθρώπους, αυτή είναι η σωστή απάντηση, και δεν θέλουν να σταματήσουν γιατί όπως προανέφερα είναι ένα χρυσωρυχείο. Δεν θέλω να ακουστώ καταστροφικός ούτε υπερβολικός. Τα κύρια έσοδα της κάθε δωρεάν υπηρεσίας είναι οι διαφημίσεις. Για να γίνουν πιο αποτελεσματικές, κρατούν τεράστιες βάσεις δεδομένων με στοιχεία ώστε να μπορούν να κάνουν την λεγόμενη στοχευμένη διαφήμιση. Για όσους δεν γνωρίζουν η στοχευμένη διαφήμιση έχει ως σκοπό να στοχεύει το διαφημιζόμενο προϊόν σε αυτόν που το χρειάζεται. Λόγου χάρη, έστω ότι αγοράσατε πρόσφατα ένα σκύλο και κάνατε άνω κάτω το χρονολόγιο σας με check in φωτογραφίες και δημοσιεύεις. Ο αλγόριθμος μόλις κατάλαβε ότι έχετε σκύλο, το προσθέτει στην βάση δεδομένων και σας δείχνει διαφημίσεις από σκυλοτροφές, παιχνίδια και όλα τα συναφή. Αντίθετα, στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στα περιοδικά και γενικά στα περισσότερα μέσα, ο διαφημιζόμενος στοχεύει απλά στον περισσότερο κόσμο με την ελπίδα κάποιοι από αυτούς να έχουν σκύλο. Όπως θα καταλάβατε το πρώτο σενάριο είναι πολύ πιο αποδοτικό, συνεπώς και πιο κερδοφόρο.
Αυτό ακριβώς αποτελούν τα “Terms of Service” και τα “Privacy Policy” των εταιρειών που δηλώνουν ότι συλλέγουν δεδομένα αλλά δεν τα μοιράζονται με άλλους, εκτός αν. Εδώ μπαίνει ένα μεγάλο εκτός αν. Εκτός αν τους ζητηθεί από τις αρχές. Με λίγα λόγια, αν τίθεται θέμα ασφάλειας μπορεί οποιαδήποτε αρχή να έχει πρόσβαση στις προσωπικές πληροφορίες κάποιου και μάλιστα χωρίς να απαιτείται δικαστική εντολή. Ποιος όμως αποφασίζει αν όντως τίθεται θέμα κινδύνου. Αν ένας που για πλάκα δήλωσε ότι θέλει να μπει με ένα αυτόματο πολυβόλο σε ένα Apple Store, οφείλει να τεθεί υπό κράτηση; Ή ένας που έτυχε να αναφέρει ότι ο πρόεδρος Obama πρέπει να προσέχει για τους βομβιστές αυτοκτονίας, τώρα που ο Οσάμα είναι νεκρός, θα πρέπει να κατηγορηθεί για συνωμοσία; Στην πρώτη περίπτωση ένας Αμερικάνος πολίτης εκνευρίστηκε και δημοσίευσε ένα post όπου για κακή του τύχη έφερε τις ειδικές δυνάμεις στην πόρτα του. Στην δεύτερη περίπτωση ένα παιδί 13 χρονών ανανέωσε την κατάσταση στο Facebook του. Τα παραπάνω παραδείγματα είναι δανεισμένα από το ντοκιμαντέρ “Terms and Conditions May Apply“, αμερικάνικης παραγωγής 70 λεπτών που περιστρέφεται γύρω από τα προσωπικά δεδομένα που συλλέγονται από τις μεγάλες “δωρεάν” υπηρεσίες. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και αξίζει να το δείτε.
Μερικοί θα πούνε “Δεν έχω κάτι να κρύψω, άρα δεν με πειράζει που καταγράφονται τα δεδομένα μου”. Αυτή είναι μια πολύ λάθος δήλωση. Επειδή δεν έχεις κάτι να πεις δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεσαι και την ελευθερία του λόγου. Η προσωπική ζωή είναι δικαίωμα όλων, ανεξάρτητα από το πόσο νομίζουν ότι την χρειάζονται. Θα σας δώσω άλλο ένα παράδειγμα. Μεταβείτε στην διεύθυνση https://history.google.com/history και κάντε είσοδο με το Gmail σας. Εκεί θα βρείτε όλες (;) τις πληροφορίες που έχει συλλέξει ο όμιλος Alphabet για εσάς. Από τις αναζητήσεις στο google και στο YouTube μέχρι τις τοποθεσίες που έχετε πάει και τις φωνητικές αναζητήσεις που έχετε κάνει. Περιέχει ένα εξωφρενικά τεράστιο όγκο πληροφοριών για εσάς και την ζωή σας. Μπορείτε να διαγράψετε ότι επιθυμείτε, αλλά αμφιβάλω αν θα διαγραφούν και από τις βάσεις δεδομένων της Google. Φανταστείτε τώρα αυτά τα δεδομένα στα λάθος χέρια. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η συλλογή δεδομένων, αλλά η χρήση και επεξεργασία αυτών. Το χειρότερο είναι ότι το επιλέγουμε εμείς από τα Terms of Usage που “διαβάζουμε”, εκείνα τα εκτενή κείμενα με εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, λέξεις που εμφανίζονται πριν τη χρήση της κάθε υπηρεσίας. Εμείς επιθυμούμε να καταγράφονται ότι λέμε αλλά μπορούμε να κάνουμε και αλλιώς; Όταν ξέρει κάποιος ότι καταγράφεται ότι λέει και γράφει, θα επιλέξει να μην ακούσει μουσική από το YouTube; Όταν γνωρίζει ότι η Microsoft καταγράφει σχεδόν ότι συμβαίνει σε έναν υπολογιστή με Windows, θα πάψει να χρησιμοποιεί υπολογιστή; Όταν οικειοθελώς δηλώνει ότι του αρέσει και κάνει κάθε στιγμή, θα κλείσει τον λογαριασμό του Facebook γιατί καταγράφονται; Φυσικά και όχι. Δεν αφμισβητώ την ηθική του κάθε CEO. Ο καθένας ήθελε να αλλάξει τον κόσμο με τον τρόπο του και το έκανε, όμως πλέον ίσως οι στόχοι να μην είναι τόσο αγνοί. Το πιο εξοργιστικό και ύπουλο που συμβαίνει είναι όταν αλλάζει η πολιτική ιδιωτικότητας της εταιρίας και δεν γίνονται οι αλλαγές γνωστές στο κοινό. Έτσι, μπορεί σε μία νύχτα να αλλάξει δραστικά ο τρόπος διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων και να μην καταλάβει κανείς τίποτα.
Η παραπάνω φωτογραφία δείχνει πως εξελίχθηκαν οι προεπιλεγμένες ρυθμίσεις ιδιωτικότητας του Facebook από το 2005 ως το 2010.
Μερικά χρόνια πριν, ο Edward Snowden δημοσιεύει απόρρητα αρχεία που δηλώνουν ότι η NSA, μία υπηρεσία εθνικής ασφάλειας, κατασκοπεύει τους ίδιους τους πολίτες της. Δεν χρειαζόταν πολύ κόπο, αφού οι περισσότερες εταιρείες της έδωσαν τα προσωπικά δεδομένα ασυζητητί. Όταν σε ένα έθνος λες ότι πρόκειται για θέμα εθνικής ασφάλειας όλοι είναι χαρούμενοι να θυσιάσουν μια ή παραπάνω ελευθερίες. Ο Benjamin Franklin δήλωσε το εξής: “Those who would give up essential Liberty, to purchase a little temporary Safety, deserve neither Liberty nor Safety” που μεταφράζεται ως “Αυτοί που θα θυσίαζαν την βασική ελευθερία για να αποκτήσουν λίγη προσωρινή ασφάλεια, δεν αξίζουν ούτε ελευθερία ούτε ασφάλεια”. Αυτή είναι μια μάλλον πικρή αλήθεια. Εδώ θα μου πείτε “Ελλάδα είμαστε εμείς. Δεν θα γίνει κάτι τέτοιο λόγω της οπισθοδρομικότητας, του αυστηρού και δύσκαμπτου νόμου και της αδιαφορίας”. Ίσως να είναι αλήθεια, αλλά αργά ή γρήγορα κάτι θα αλλάξει. Ίσως να είναι και το μόνο πράγμα που μας βάζει σε λίγο καλύτερη θέση, όμως αυτός δεν είναι λόγος να επαναπαυτούμε και να αισθανόμαστε άπιαστοι επειδή ζούμε σε μια χώρα που οι εξελίξεις αργούν να έρθουν.
Σκοπός λοιπόν του παραπάνω editorial δεν ήταν να σπείρω τον πανικό στους πάντες. Ήταν για να σας δείξω ότι είμαστε λιγότερο ανώνυμοι από ότι νομίζουμε. Υπάρχει τρόπος να διατηρήσετε την ανωνυμία σας με προγράμματα όπως ο Tor, αλλά αυτό είναι μια προσωρινή λύση. Το καλύτερο θα ήταν να μην συλλέγονται δεδομένα για την ταυτότητα μας, ούτε και να διακινούνται σε τρίτους. Άπιαστο όνειρο;
Μην μένεις σιωπηλός, σχολίασε και πες την άποψή σου ακριβώς παρακάτω!
